गुरुकूल – ज्ञान प्रबोधिनी

विभाग परिचय

ज्ञान प्रबोधिनी हा सतत चालू असणारा अभिनव शैक्षणिक प्रयोग आहे. या शैक्षणिक प्रयोगामध्ये १९९७ साली, शिक्षणतज्ज्ञ वाच. वा. ना. अभ्यंकर तथा भाऊ यांनी भारतीय शैक्षणिक तत्त्वज्ञानाच्या ‘पंचकोशाधारीत गुरुकुल’ या प्रकल्पाची पायाभरणी केली. गुरुकुलामध्ये उपनिषदांमध्ये मांडलेल्या व्यक्तीविकासाच्या पाचकोशांवर आधारित दिनचर्या, उपक्रमांची रचना मांडली आहे. गुरुकुलाच्या २५ वर्षांहून अधिक झालेल्या वाटचालीमध्ये ही शिक्षण प्रणाली आता अनुभवसिद्ध होत गेली आहे. अध्यापक, पालक, समाज आणि स्वतः विद्यार्थी अशा सर्वांच्या योगदानातून ही रचना यापुढेही यशस्वी वाटचाल करीत राहील.

विभाग उद्दिष्टे

मुलांनी पुढे नमूद केलेल्या विषयांवर प्राविण्य मिळवण्यासाठी या विभागात विशेष प्रयत्न केले जातात :

शरीर निरोगी व सशक्त बनवणे.
दुसऱ्यांप्रती संवेदनशील भाव असणे.
बुद्धीचा व विविध कौशल्यांचा विकास करून, समाज व देश विकसनासाठी त्याचा उपयोग करणे.
मानसिक आरोग्य व इंद्रियांवर नियंत्रण याद्वारे स्वतःचा आत्मविश्वास वाढवणे.
संयमाने आपले जीवन आनंदी बनवणे.
राष्ट्र विकसनामध्ये आपले योगदान समजून घेऊन त्यासाठी प्रयत्न करणे.

विभागाची वैशिष्ट्ये

आयुर्वेदिक पद्धतीने प्रकृती परीक्षण व वैद्यांकडून समुपदेशन
इयत्तानिहाय विद्यार्थ्यांना नेतृत्वगुण विकसनाची व उद्योजकता कौशल्य विकसनाची संधी.
तालुका ते देशाच्या सीमेपर्यंत विद्यार्थ्यांना इयत्तानिहाय प्रत्यक्ष प्रवासातून- सहवासातून मातृभूमीचा परिचय.
साप्ताहिक चिंतनिका, अध्ययन कौशल्ये प्रशिक्षण, छंद वर्ग (गायन, वादन इ.), संगणक, मौनाभ्यास, दासबोध पारायण, अवांतर वाचन यांसारखे वैशिष्ट्यपूर्ण उपक्रम.
बालसभा, स्नेहभेटी यांमधून विद्यार्थ्यांशी स्नेहपूर्ण नातेबांधणी
संत वाङ्मयाचा अभ्यास
५ ते ७ च्या विद्यार्थ्यांसाठी "संस्कृत" विषयाचे विशेष प्रशिक्षण
क्रमिक मूल्यमापनासोबत कोशनिहाय विद्यार्थी नोंदींची रचना.
वर्गात अधिकाधिक ३५ विद्यार्थी आणि प्रत्येक वर्गाला २ मार्गदर्शक वर्गाध्यापक
इयत्ता ५ वी ते १० वी विद्यार्थ्यांना निवडक स्पर्धा परीक्षांना बसण्याची संधी
इ. १० वी च्या विद्यार्थ्यांसाठी नियमित अभ्यासिका
सेमी इंग्रजीचा उपयुक्त आणि अनोखा प्रयोग
इंग्रजी संभाषण प्रशिक्षणाची विशेष रचना.
अध्ययन साहित्य वर्गातच ठेवण्याची व्यवस्था
मर्यादित विद्यार्थ्यांसाठी सहनिवासाची सोय.